Bu yıl ağustos ayının sonundaki dolunay epey ender görülüyor. Zira bu bir Muhteşem Mavi Ay!
Bu yaz sonu gösterisi 30 Ağustos 2023 Çarşamba akşamı başladı ve 31 Ağustos gecesine kadar devam edecek. Pekala ‘Mavi Ay’ adı aslında nereden geliyor? Ay sahiden mavi mi görünüyor?
Neden Mavi Ay deniliyor
Popüler tabirle Mavi Ay, bir takvim ayında meydana gelen ikinci dolunaya verilen isimdir.
“’Mavi Ay’ terimi, Ay’ın sözün tam manasıyla mavi renkte görünmesinden kaynaklanmış olsa da artık mecazi manada kullanılıyor ve Ay’ın güneş ışığı tarafından büsbütün aydınlatıldığı ender görülen bir dolunayın ikinci sefer görülmesi manasına geliyor.
Bu cins Mavi Ay’lar, yaklaşık olarak her iki ila üç yılda bir meydana geliyor. Lakin Mavi Ay’ın ikinci bir tarifi daha vardır; bu da ‘mevsimsel Mavi Ay’dır. Bu cins Mavi Ay, NASA’ya nazaran dört dolunay olan bir mevsimdeki üçüncü dolunaydır.
Ay’ın rengini ne etkiler
Gezegeni saran atmosferin Ay’ı nasıl gördüğümüzde büyük rolü var. Işık atmosferden geçtiğinde, mavi ışık kırmızı ışıktan daha fazla saçılır. Öbür bir deyişle, mavi en düzgün formda bükülür!
Gökyüzünün mavi olmasının nedeni budur; Güneş’ten gelen mavi ışık gökyüzünün her tarafına dağılıyor.
“Rayleigh saçılması” olarak bilinen bu tesir birebir vakitte Güneş ve Ay’ın gökyüzünde alçaktayken kırmızı görünmesine de neden oluyor.
Ay hakikaten mavi görünebilir mi
Her ne kadar Harika Mavi Ay’ın renginin mavi görünmesi pek mümkün olmasa da Ay’ın fizikî olarak mavi görünebildiği durumlar da vardır.
Toz parçacıkları daha büyükse, örneğin bir milimetrenin (bir mikron) binde biri kadar büyükse, o vakit bunun zıddı meydana gelebilir; kırmızı ışık, toz parçacıkları tarafından engellenir ve sırf mavi ışık atmosferden geçebilir.
Çalkantılı atmosferimiz ve yağmurumuz sayesinde, bu kadar büyük mikron boyutundaki parçacıklar atmosferde sadece birkaç gün kalabiliyor. Bu da Mavi Ay’ın sadece birkaç gün gözlemlenmesine neden oluyor.
“Mavi Ay” terimi nereden geliyor
‘Mavi Ay’ terimini uzun müddettir kullanıyoruz, lakin şaşırtan bir formda kökeni bir yanlışa dayanıyor.
‘Mavi Ay’ sözü, artık tipik olarak bir ay içinde orta sıra meydana gelen ikinci Dolunay’ı tabir ediyor.
Bu mecazi Mavi Ay’lar yılda bir yahut iki yılda bir gerçekleşir ve bu tarif, 1940’larda bir astronomi mecmuasında basılan bir yanlış anlaşılmadan kaynaklanıyor.
NASA’ya nazaran, 30 Ağustos 2023’ten sonraki bir sonraki Harika Mavi Ay; Ocak 2037’de, akabinde da Mart 2037’de gerçekleşecek .